Een dag aan boord van de CCT Hengelo: “Laat jongeren zien hoe het is om te varen”
Met de opgaande zon in de rug stuurt Rein Schut het 110 meter lange containerschip richting de kade bij sluis Eefde. Het is een indrukwekkend gezicht. Op het dek staan 55 containers keurig opgestapeld. En met hetzelfde gemak worden ook onze auto’s aan boord getakeld. Samen met gedeputeerde Erwin Hoogland van provincie Overijssel, Christa Baas, programmamanager Logistics Overijssel en Fiona Oomen, regiocoördinator Centraal, Oost en Noord Nederland bij Koninklijke Binnenvaart Nederland én echtgenote van Rein, stap ik aan boord. We volgen uiteraard de ‘schippers etiquette’, dus de schoenen gaan uit. We vertrekken en gaan eerst de sluis door.
Tijdens de vaartocht op het binnenvaartschip CTT Hengelo van Familie Rein Schut, spraken we over de toekomst van de sector. Over een paar zaken zijn alle opvarenden het eens. De binnenvaart is cruciaal voor onze economie, maar kampt met grote uitdagingen. Tijd voor actie.
Droogte, infrastructuur en verdringing: urgentie op het water
Fiona werkt zelf ook mee op het schip. Haar verhaal maakt duidelijk hoe kwetsbaar de sector is door klimaatverandering. “Lagere waterstanden hebben directe invloed op de hoeveelheid lading die we mee kunnen nemen. Dat leidt tot meer schepen, meer drukte bij sluizen en vertragingen. In 2018 was het extreem. Het is belangrijk om structurele oplossingen te vinden, zoals het water vasthouden bij sluizen.”
Bij laag water wordt de zogeheten verdringingsreeks toegepast– drinkwater krijgt dan voorrang op de binnenvaart. Fiona begrijpt dat wel, maar het heeft direct grote gevolgen voor de logistiek. “Als de IJssel minder water krijgt, verschuift vracht naar andere routes. Dat kost extra tijd en geld.”
De trend om met steeds grotere schepen te varen maakt de sector efficiënter, maar ook kwetsbaarder bij lage waterstanden. “Kleinere schepen zijn meer geschikt voor de haarvaten van het vaarwegennet en daardoor onmisbaar”, aldus Fiona.
Personeelstekort en imago: onbekend maakt onbemind
Een ander knelpunt is het tekort aan gekwalificeerd personeel. Fiona: “Varen wordt vaak gezien als laatste optie. Dat moet veranderen. Binnenvaart is een prachtig beroep met verantwoordelijkheden en dat moeten we natuurlijk vooral uitstralen. Het geeft een gevoel van vrijheid en je kunt in principe doen wat je wil, als je maar van A naar B komt volgens schema. Je hebt geen baas die op je vingers zit te kijken.” De sector mist zichtbaarheid. “Veel jongeren kennen het vak niet. We moeten al op basisscholen beginnen met promotie.”
Christa Baas vaart ook mee en ervaart aan boord een enorme rust op het water. “Dit is een heel andere wereld dan wanneer je je verplaatst van A naar B over de weg. Dat is veel hectischer. Vanuit Logistics Overijssel werken we samen met ondernemers en onderwijs. Er wordt vanuit ons programma wel aandacht besteed aan vrachtwagenchauffeurs. In Overijssel bij het Deltion College kunnen toekomstige binnenvaartschippers worden opgeleid. We moeten nadenken hoe we hier meer aandacht voor kunnen vragen.”
Ook ouders spelen een sleutelrol. “Zij beïnvloeden de studiekeuze van hun kinderen. Net als bij technische beroepen moeten we ze laten zien hoe modern en relevant de binnenvaart is.” Het is belangrijk dat ook schippers vertellen over hun vak. Fiona: “Als ik bij de tennis vertel dat ik binnenvaartschipper ben, is iedereen altijd heel erg geïnteresseerd, want je kent het niet. Hoe gaat het dan? Hoe ga je aan boord en wat doe je met de auto? Het is ook aan ons om te vertellen hoe mooi ons werk is.”
Verduurzaming: ambitie versus realiteit
De energietransitie is een hot topic, maar de binnenvaart loopt tegen praktische en financiële grenzen aan. “Een schip gaat 50-100 jaar mee, maar de motor misschien maar 30. Vervanging is duur. Waterstof en HVO zijn duurder dan diesel. Zonder betaalbare alternatieven, investeringsbereidheid van opdrachtgevers of subsidies komt verduurzaming langzaam van de grond”, aldus Fiona.
Er is behoefte aan realistische transitiepaden, innovatie vanuit hogescholen en universiteiten, en betere afstemming met wet- en regelgeving. “We moeten samenwerken aan hybride oplossingen en haalbare businessmodellen.”
Logistics Overijssel is voor de verduurzamingsopgave van de binnenvaart aangesloten bij Rh2ine. Hier wordt waterstoftoepassing voor schepen ontwikkeld. Voor de Regiotafel Binnenvaart Oost-Nederland is de verduurzaming een vast agendapunt. Het is belangrijk dat de stakeholders en de branche in gesprek gaan. “Wij faciliteren door bijeenkomsten te organiseren”, zegt Christa. Ook zij ziet dat duurzamer varen erg duur is. “De prijs voor waterstof of HVO100 is nog steeds erg hoog in vergelijking met diesel. Geen vraag naar een alternatieve brandstof zorgt ervoor dat vraag en aanbod niet op elkaar aansluiten. Het kip-ei verhaal.”
Infrastructuurbeheer vraagt om betere afstemming
Ook de Overijsselse gedeputeerde van economie en internationale samenwerking, Erwin Hoogland, vaart vandaag mee. Hij is onder de indruk van de kunstwerken die onderweg voorbij komen. Al heeft hij wel een kanttekening: “Bij bouwprojecten is het vanzelfsprekend dat alle belanghebbenden aan tafel zitten. Van bewoners tot bedrijven. Maar bij het onderhoud van cruciale kunstwerken zoals sluizen en bruggen gebeurt dat nauwelijks. Een voorbeeld is de geplande renovatie van de Oranjesluizen in Amsterdam. Als de grote sluis (135 meter) tijdelijk buiten gebruik is, ligt het goederenverkeer vanuit het noorden stil. Alternatieve routes zijn beperkt of ongeschikt voor grotere schepen. De impact op de logistieke keten is enorm. Vertragingen in Rotterdam werken door tot in Duitsland. Dat kost ondernemers geld en is hinderlijk voor betrouwbaarheid van de binnenvaart.” Hoogland pleit daarom voor een structureel overlegmodel waarin provincies, gemeenten, Rijkswaterstaat én de binnenvaartsector samen plannen maken en afstemmen. “We moeten toe naar een systeem waarin beheer en onderhoud net zo integraal worden aangepakt als nieuwbouw. Alleen dan kunnen we de binnenvaart toekomstbestendig maken.”
De binnenvaart verdient meer aandacht
De binnenvaart is een gesloten wereld. “We moeten meer vertellen over het leven aan boord, de logistieke kracht en de mooie verhalen” vindt Fiona. Digitale middelen zoals virtual reality, social media en blogs kunnen helpen. “Laat jongeren zien hoe het is om te varen. Alleen dan kiezen ze ervoor.”
De binnenvaart is een stille kracht in onze economie: efficiënt, duurzaam en betrouwbaar. Maar die kracht staat onder druk. Gedeputeerde Erwin Hoogland doet daarom een dringende oproep aan ondernemers, beleidsmakers en overheden: “Werk samen, stem af en investeer in de toekomst van vervoer over water.” Overijssel is al eeuwenlang via het water verbonden met de wereld. Onze rivieren en kanalen zijn de stille wegen van de economie. Mijn wens is dat meer ondernemers vaker kiezen voor transport over water. Daarom werken we in Overijssel samen in Logistics Overijssel.
Kies ook voor transport over water. Kijk op www.logisticsoverijssel.nl
Bekijk de foto’s en video hieronder:
