Overijssel bereikbaar
Onze binnensteden sturen vieze busjes en vrachtauto’s straks weg, toch? ‘Er zijn nog felle discussies’
Weg vieze bestelbusjes en vrachtwagens, die komen vanaf 2025 veertig binnensteden in Nederland niet meer in, staat in het Klimaatakkoord. Waaronder Apeldoorn, Deventer, Zwolle en Zutphen. Hoe staat het er voor? Nou, helemaal in volle vaart gaat dat niet. ,,Er moet nog veel gebeuren. Er zijn felle discussies.”
Zwolle sloeg de piketpaaltjes al, Apeldoorn is er ook wel uit, maar Deventer dubt nog over de exacte grenzen van de ‘emissieloze zone’ waar straks alleen schoon vervoer – elektrisch, maar waterstof kan ook – regeert. Zutphen weet het zelfs helemaal nog niet. ,,Die moet het proces naar een zero emissiezone nog beginnen’’, weet logistiek makelaar Freek Boele. Hij begeleidt gemeenten in opdracht van de provincies Gelderland en Overijssel naar ‘zero emissie stadslogistiek’ en constateert dat er wel meer steden zijn die de knop naar volle vaart niet weten te vinden.
1. Zero Emission Stadslogistiek kan er voor centrumbewoners vaak niet snel genoeg komen. Wat zijn de voornemens en beloftes?
54 organisaties tekenden zes jaar geleden de Green Deal ZES (Zero Emission Stadslogistiek), een landelijk initiatief van ministeries, gemeenten, bedrijven en milieuorganisaties voor zoveel mogelijk schoon goederenvervoer in binnensteden in 2025.
Het Klimaatakkoord scherpte dat een paar jaar later nog aan: veertig gemeenten – waaronder Apeldoorn, Deventer, Zwolle en Zutphen – zouden op weg daarheen emissievrije zones aanwijzen. ,,Zodat iedereen weet waar hij of zij aan toe is en hoe we daar naartoe gaan werken”, zegt de Overijssels-Gelderse logistiek makelaar Freek Boele.
Gemeenten hadden de grenzen van de zones vorig jaar op tafel willen leggen. Maar dat haalden ze op een paar uitzonderingen na niet. En dat steekt vooral natuur- en milieuorganisaties, die de nationale routekaart naar een beter klimaat toch al als te traag en te vrijblijvend ervaren.
“2025 lijkt ver weg. Maar er moet nog heel veel gebeuren.” – Freek Boele, logistiek makelaar
Daar staat tegenover dat die eerste etappe onder andere door corona veel meer tijd kostte dan de bedoeling was. Boele: ,,De communicatie verliep wat lastiger, het duurde even om weer op stoom te komen.” Dat is ook hard nodig. ,,2025 lijkt ver weg. Maar er moet nog heel veel gebeuren.” Hij merkt dat er veel tijd opgaat om iedereen op een lijn te krijgen. Voor bewoners en natuur- en milieuorganisaties kan het vaak niet snel genoeg, ondernemers gaan er vaak ook voor maar zien financiële hobbels. ,,Er zijn felle discussies.”
Nu zit er weer beweging in. Hoewel lang niet alle gemeenten even veel ‘urgentie’ voelen. Zeven steden markeerden hun emissievrije zones, 15 komen er heel snel aan. De rest heeft wat meer tijd nodig. Om bedrijven tegemoet te komen die 2025 als wel heel dichtbij ervaren, gelden er nu ook overgangstermijnen. Voor bestelbussen anderhalf jaar (medio 2027), voor zwaarder vervoer vijf jaar (2030).
2. Zwolle is voorloper in Nederland. De emissieloze zone komt binnen de stadsgrachten
Zwolle was er zo uit, zegt Dana Zijlmans, adviseur mobiliteit bij de gemeente. De stad kreeg stakeholders – zoals binnenstadsbewoners, winkeliers, ondernemers, vervoerders, leveranciers en transportbedrijven – zo op een rij. ,,Iedereen omarmt ‘de schone binnenstad’, bewoners zouden die zelfs liefst nog eerder zien. De uitstootvrije, ‘groene’ zone grenst aan de buitenste stadsgrachten. Dat is een stuk meer dan het voetgangersgebied.”
Boele: ,,Dat was ook de bedoeling, anders schieten we er niet zoveel mee op en halen we de doelen uit het Klimaatakkoord niet.”
Zwolle geldt als een voorloper. De stad tikte de grenzen van de zone november vorig jaar af. ,,Alles wat binnen de grachten ligt. Inclusief Noordereiland. Dat kunnen we bij de vijf toegangsbruggen ook goed bewaken.”
Zwolle wil nu gaan monitoren om hoeveel vervoersbewegingen het precies zal gaan. ,,We willen weten wat er allemaal naar binnen en naar buiten gaat, het soort vervoer, groot, klein; hoe vervuilend ze zijn zodat we natuurlijk ook weten wat zo’n zone op gaat leveren; en waar knelpunten zitten.”
Dat levert heel veel informatie op waarmee de gemeente en ondernemers zelf zo slim mogelijk het vervoer kunnen organiseren. Daar hebben ze dan ook nog even de tijd voor.
3. Ook in Apeldoorn waren ze er tamelijk snel uit. De zone staat al op de plattegrond: de binnenste stadsring.
In april zet de politiek er – denken Boele en gemeentelijk specialist verkeer en mobiliteit Jaap van de Rijt – een dikke krul onder. De zone ligt er binnen de binnenste stadsring en ook dat is net als Zwolle heel veel meer dan het voetgangersgebied. De Green Deal ZES kwam er op een goed moment. De gemeente was toch net bezig met een nieuwe verkeersvisie en kiest bij de ‘herinrichting’ van de binnenstad voor het thema Apeldoorn als stadspark, met ruimte voor veel groen, helemaal autoluw en parkeren aan de rand van de stad.
Daar past emissieloze stadslogistiek goed bij, denkt Van de Rijt. ,,Wat ook helpt is dat de emissievrije stadslogistiek deel uitmaakt van een grote beweging in Nederland. Er is een nationale focus. Dat maakt dat iedereen gemakkelijker meedenkt’’, zegt hij.
Niet dat er helemaal geen ‘grote gesprekken’ waren. Want niet iedereen wil even veel, even groot en even snel. Maar als je alles door de oogharen bekijkt, zitten de zorgen meer in ‘details’ en ‘maatwerk’. ,,Een marktkoopman die zijn vrachtwagen helemaal aangepast voor zijn waren inrichtte, staat niet gelijk te springen dat hij nu maar even een dure elektrische moet kopen. Dat snapt iedereen en dan moet je kijken hoe je daar uit gaat komen.”
Peter Rijkers van de schoenenzaak in het midden en hogere segment Oxener ziet het wel zitten. Oxener heeft twee winkels, eentje in een betere wijk aan de rand van de stad en eentje in het centrum.
“Ik kan mij voorstellen dat ons volgende autootje een elektrisch bestelbusje wordt.” – Peter Rijkers, eigenaar schoenenzaak
,,Wat ik van emissieloos vind? Positief. Milieu wordt steeds meer een dingetje. Daar moeten we wat mee. En daar past een emissieloze binnenstad bij. Wij rijden nu met een bestelbusje tussen onze vestigingen. Ik kan mij voorstellen dat ons volgende autootje een elektrisch bestelbusje wordt.”
Hij ziet – ook door corona – straks de goederenstromen sowieso veranderen. ,,Mensen bestellen bij ons nu veel meer online. Dat zal voor een deel ook zo blijven. Dus dan krijg je dat ’s morgens leveranciers de stad inrijden en wij zelf ’s middags alle onlinebestellingen de stad uit rijden. ’s Morgens de grote pakketten, ’s middags de kleine bestellingen.”
En die kleine bestellingen kan hij misschien met andere winkeliers ‘gebundeld het centrum uit’ laten rijden door pakketbezorgers of fietskoeriers. ,,Het kan soms best slimmer en efficiënter.”
4. Waar Apeldoorn en Zwolle al volop ‘nieuw gas’ geven, moet Deventer nog kauwen: er liggen drie opties op tafel.
,,Moet je De Welle nou wel of niet binnen de emissieloze zone laten vallen?” vragen Deventer wethouder Frits Rorink en gemeentelijk adviseur bereikbaarheid Adriaan Keus zich af. Nou, daarover zijn binnenstadsondernemers er wel uit. Die moet ‘open blijven’ want is veel te belangrijk voor het doorgaand verkeer, zegt Henk Brouwer van Stichting Deventer Binnenstadsmanagement. Hij vertegenwoordigt ondernemers en pandeigenaren in de binnenstad.
Niet dat gemeente en ondernemers nu op ramkoers liggen. Helemaal niet zelfs. Brouwer: ,,Niemand kan tegen een schone binnenstad zijn. Verblijfskwaliteit is een belangrijk criterium voor consumenten en vrachtvervoer draagt daar niet aan bij. Maar je moet wel goed nadenken hoe realiseerbaar dat is. Ons doel is hetzelfde. De weg erheen… Er moet nog heel wat water door de IJssel voor we daar uit zijn. Het gaat uiteindelijk ook om euro’s en investeringen.”
Deventer houdt nog even drie opties warm: klein, middel en groot.
Adriaan Keus: ,,De kleine zone is alleen het voetgangersdomein. Middel gaat een stuk verder – tegen de Singel en De Welle aan. De grootste zone neemt die straten er ook bij en levert voor het klimaat het meest op, maar heeft ook de meeste impact.” De gemeente, bewoners, ondernemers en vervoerders hebben er de afgelopen paar jaar al heel wat gesprekken op zitten. ,,Waar lopen we tegenaan, wat zijn de kansen, hoe kan het slimmer, waar is maatwerk nodig, hoe ga je straks alles handhaven, vat wethouder Rorink die samen. “Deventer hakt de knoop over welke zone snel door, in ieder geval voor de zomer.”
5 ‘Slimme en schone plannen’ buitelen over elkaar heen
Het is ook niet dat Deventer, Apeldoorn en Zwolle helemaal bij 0 beginnen. De markt sorteert nu al voor en nieuwe ‘emissieloze initiatieven’ en ‘slimme plannen’ buitelen over elkaar heen. Fietskoeriers nemen bezit van de stad, er ontstaan initiatieven voor gebundeld vervoer en hub’s. Van de Rijt ziet dat in Apeldoorn. ,,Neem Coolblue. Die verzamelt de spullen aan de rand van de stad en rijdt van daaruit alles uit, ja, ook met eigen fietskoeriers.”
Transportbedrijven zoals PostNL en DHL, maar ook bezorgdienst Picnic, zetten steeds vaker op elektrisch in bij ‘de laatste kilometers’ naar de klant. 2025 lijkt nog ver weg, maar is al begonnen.
Delen op:
